PowerMac 9500 - Tsunami z dwoma procesorami

Wraz z pojawieniem się dwuprocesorowych PowerMaców G4 tego typu komputery wzbudzały spore emocje. Dwa procesory to nie byle co. Jednak dwuprocesorowe maszyny Apple pojawiły się po raz pierwszy w 1996 roku.

Po bardzo udanym debiucie PowerMaca 8100 - następcy Quadry 800/840 wyczekiwano jeszcze mocniejszej maszyny, będącej następcą Quadry 950. W maju 1995 roku leciwa Quadra 950 została wysłana na emeryturę a jej miejsce zajął PowerMac 9500 o kodowej nazwie Tsunami. Komputer trochę zaskoczył, gdyż wprowadzono w nim wiele nowości. Pierwszą, najbardziej widoczną była obudowa zaczerpnięta z PowerMaca 8100 i Quadry 800/840. Tym samym najwyższy model Macintosha zrywał ostatecznie ze sztywnymi założeniami stylistyki "Snow White". No cóż... obudowa Quadry 950 nie była najpiękniejsza.... w mojej ocenie, trochę brzydka. Choć ja wiem... coś w sobie jednak ma...

Po lewej stronie poczciwa Quadra 950 a po prawej, PowerMac 9500

Obudowa jest bardzo solidna z plastikowym frontem i i tyłem oraz metalowymi bokami i górną częścią obudowy. Nie jest to lekki komputer, waży prawie 17 kg, ma 19,6 cm szerokości, 40 cm głębokości i 43 cm wysokości. Pierwowzór, czyli PowerMac 8100 był lżejszy o 5 kg i niższy o 8 cm.

Więcej nowości było jednak wewnątrz komputera. Po raz pierwszy zastosowano w niej procesor PowerPC 604 który w stosunku do poprzedniego PowerPC 601 oferował nawet do x1.5 większą wydajność przy tym samym taktowaniu.

Zastosowano też złącza standardu PCI znanego z komputerów PC. To jednak nie wszystko. Procesor był umieszczony na łatwej do wymiany karcie, dzięki czemu komputer posiadał ogromne możliwości upgrade'u. Płyta głowna posiadała 6 slotów PCI (7" lub 12") aż 12 slotów na pamięć RAM i 7 kieszeni na dyski twarde lub inne napędy 3.5". Apple nigdy w przeszłości ani w przyszłości nie wypuściło modelu o tak gigantycznych możliwościach rozbudowy.

Dane techniczne

[item]CPU: PowerPC 604 taktowane 120 MHz[/item][item]Płyta główna: taktowana 40 MHz[/item][item]RAM: 12 slotów na 168 pinowe pamięci DIMM do 1.5 GB[/item][item]Grafika: Apple Accelerated Graphics 2 MB z możliwością rozbudowy do 4 MB o rozdzielczości do 1280x1024[/item][item]Napędy: HDD 1 GB SCSI (10 MB/s), CDx4, FDD 1.4 MB[/item][item]Złącza: 6 slotów PCI, złącze Ethernet (gniazdo AAUI i RJ45), 1 gniazdo ADB, 2 gniazdka serial DB‑15, SCSI DB‑25 (5 MB/s), audio in, audio out, GeoPort.[/item] Karta graficzna jaką montowano fabrycznie była produkowana przez ATI dla Apple. Karta była oparta na chipie Mach64 i miała możliwość rozbudowy pamięci do 4 MB VRAM.

Komputer standardowo sprzedawano z 16 MB pamięci RAM i kosztował 4700 USD. W ofercie znalazła się też mocniejsza wersja, z procesorem taktowanym 132 MHz, płytą główną taktowaną 45 MHz i dyskiem 2 GB. PowerMac 9500/132 sprzedawany był w cenie 5300 USD jednak nie zawierał karty graficznej. Za dopłatą można było zamówić Apple Accelerated Graphics lub kartę iXMicro TwinTurbo 128 z 4 MB VRAM o rozdzielczości do 1600x1200. Ewentualnie można było zamówić kartę graficzną od innych producentów w zależności od docelowego zastosowania komputera.

W kwietniu 1996 roku zrezygnowano z produkcji PowerMaca 9500/120 zaprezentowano model PowerMac 9500/150 (PowerPC 604 @150 MHz szyna główna 50 MHz). Nowy model sprzedawano z dyskiem 2 GB i 16 lub 32 MB Ram i podobnie jak uprzednio, kartę graficzną kupowało się oddzielnie. PowerMac 9500/150 kosztował 4800 USD. Z tego też powodu obniżono cenę PowerMaca 9500/132 lecz niestety nie znam ceny po obniżce.

W sierpniu 1996 roku do sprzedaży trafiły dwie kolejne wersje:

[item]PowerMac 9500/200 jak nie trudno się domyślić miał procesor PowerPC 604 @200 MHz a płyta główna taktowana była 50 MHz. Sprzedawano go z 16 lub 32 MB Ram, dyskiem 2 GB i napędem CDx8 w cenie 4900 USD.[/item] Drugi model bardziej mnie interesujący to:

[item]PowerMac 9500/180 MP z dwoma procesorami PowerPC 604 taktowanymi 180 MHz, a płyta głowna taktowana 45 MHz. Sprzedawano go także z 16 lub 32 MB Ram, dyskiem 2 GB i napędem CDx8 w cenie 5700 USD.[/item] Ostatecznie produkcję PowerMaca 9500 zakończono w lutym 1997 roku, zastąpił go PowerMac 9600 o skromniejszych już możliwościach rozbudowy.

Rozbudowa

Ogromne możliwości rozbudowy tego komputera, zwłaszcza możliwość łatwej wymiany procesora zaowocowały całym mnóstwem kart przedłużających życie poczciwego 9500. Nie wymienię tu zapewne wszystkich, naliczyłem ich 138 modeli od kilku producentów (XLR8, Sonnetech, Vimage, Total Impact, Storm, Phase5, PowerLogix, Nevertech, Micromax, Metabox, Mactell, Daystar, Bottom Line). Karty te głównie wpinało się w slot procesora lub występowały jako karty PCI. Najsłabsze, przeznaczone do 9500/120 miały procesor PowerPC 604 180 MHz, ale były także z 2 x PowerPC 604, PowerPC G3 i PowerPC G4 w rozmaitych wersjach zegarowych. Największymi jednak "potworami" były karty Total Power zawierające 4 procesory G3 @400 MHz, lub karty XLR8 MACh Carrier G4 MP z 2 procesorami G4 @450 MHz.

Wykres przedstawia procentową różnicę w wydajności komputera. Jako podstawę przyjęto PowerMaca 9500/200 - 100%.

Dwuprocesorowa maszyna jednak nie mogła zaprezentować w pełni swoich możliwości. W momencie debiutu PowerMaca 9500 sprzedawano go z systemem Mac OS 7.5.2, który nie potrafił wykorzystać dwóch procesorów. Dopiero począwszy od Mac OS 8.5 system zawierał już funkcje umożliwiające wykorzystanie dwóch procesorów do niektórych zadań. Po co więc wypuszczono komputer z dwoma procesorami ? Bardzo dobre pytanie na które nie znam jednoznacznej odpowiedzi. Bardzo możliwe, iż będący w fazie testów system "Copland" posiadał taką możliwość lub planowano w nim większe wsparcie dla maszyn dwuprocesorowych. Prace nad "Coplandem" rozpoczęto w 1994 roku a zakończono końcem 1996 roku. Tak więc dwuprocesorowy PowerMac 9500/180MP idealnie pasuje w ten okres. Za tym argumentem przemawia także fakt, wykorzystania niektórych funkcji "Coplanda" w Mac OS 8.5, Mac OS 8.6 i Mac OS 9 a te zaczynały już wspierać wieloprocesorowe maszyny.

Moja druga teoria związana jest z systemem A/UX. Była to wersja systemu UNIX rozwijana przez Apple w latach 1988 - 1995. Był on przeznaczony na komputery z procesorem Motorola 680x0 i oficjalnie nigdy nie było wersji na PowerPC. Jak było nieoficjalnie... nie wiadomo. A/UX na pewno doczeka się oddzielnego wpisu.

Ostatecznie z dwa procesory były wykorzystywane przez niektóre wtyczki Photoshopa a począwszy od wersji 4 lub 5 Photoshop także używał dwóch procesorów do swoich obliczeń. Było też kilkanaście innych programów, które potrafiły wykorzystać moc dwóch procesorów, jednak było to raczej oprogramowanie specjalistyczne, nie wykorzystywane przez domowych użytkowników. Wydaje się, że Apple wówczas wyszło nieco przed szereg.

Dzięki rozmaitym sztuczkom programowym, niektórzy użytkownicy takich PowerMaców 9500 z kartą PowerPC G3 lub PowerPC g4, instalują nawet Mac OS X 10.4. Oficjalnie ostatnim systemem wspierającym 9500 jest Mac OS 9.1.

Bardzo ciekawym rozwiązaniem była także karta PC Compatibility Card z procesorm Pentium 100 MHz wpinana do złącza PCI. Karta ta występowała w wersji 7" i 12" a jej działanie było dokładnie takie samo jak karty Houdini opisanej przy okazji PowerMaca 6100.

Mój PowerMac 9500/180MP

Od niedawna stałem się szczęśliwym posiadaczem PowerMaca 9500/180MP. Co prawda obiecałem sobie jakiś czas temu, że koniec ze zbieraniem komputerów stacjonarnych, bo zajmują zbyt wiele miejsca. Nie pierwszy i obawiam się że nie ostatni raz zrobiłem wyjątek.... PowerMac 9500 był zawsze dla mnie czymś nieuchwytnym ze względu na cenę i mitycznym ze względu na swoje możliwości. W zaprzyjaźnionej, redakcji jednej z krakowskich gazet tylko na fotoskładzie stały dwa takie "potworki" i swoją wielkością i możliwościami budziły we mnie prawdziwy respekt, tym bardziej że większość redakcji pracowała na PowerMac 7100 i Quadrach. Zdobyty a raczej otrzymany egzemplarz (dziękuję Bartosz) jest nieco ulepszony przez poprzedniego właściciela. Ale zacznę od początku.

Jak widać i PowerMac 9500 cierpi na typową przypadłość Macintoshy z tego okresu. Śnieżno biały plastik obudowy żółknie lub szarzeje i nie ma na to rady. Dwie środkowe maskownice (od FDD i zaślepka) można jeszcze uznać za białe, prawdopodobnie pochodzą z innego egzemplarza który stał w cieniu. Zgubione tęczowe jabłuszko to także typowa przypadłość... na szczęście mam kilka w zapasie i jak tylko je odnajdę do przykleję. Zastanawiać może zaślepka wyjścia monitora (pod portami serial i nad ADB), najwidoczniej pierwotny projekt przewidywał układ graficzny na płycie. Aby dostać się do wnętrza komputera, należy odkręcić 6 metalowych śrub na krawędziach, boki wraz z frontem przesunąć do przodu o kilka centymetrów i podnieść w górę.

Obudowa wraz z frontem powinna bez trudu zejść. Po odchyleniu wiatraka, mamy dostęp do kart PCI, karty procesora. Co ciekawe, karty nie są przykręcane do obudowy lecz są na plastikowych zatrzaskach. Czarny, plastikowy koszyk po prawej stronie jest w stanie pomieścić 6 dysków twardych gdyż jedno miejsce zajęte jest już przez stację dyskietek. Aby dołożyć pamięć trzeba wypiąć płytę główną. W tym celu od góry odpinamy wszystkie kabelki...

A następnie po wyjęciu włącznika, który także jest na zatrzaskach, musimy lekko przesunąć płytę główną do przodu (o około 1 cm) i płyta wyjdzie z komputera. Bardzo chciałem specjalnie na potrzeby tego wpisy rozebrać moje 9500 na kawałki, wyczyścić i udokumentować to jednak... nie mogłem tego uczynić. Wiele elementów (karty PCI, włącznik, napędy) przymocowane jest na plastikowych zatrzaskach a te najprawdopodobniej z racji swojego wieku przestały być elastyczne i zatrzaski stały się niesamowicie kruche. Dlatego zrezygnowałem z rozbierania PowerMaca 9500 gdyż jest sprawny a czyścić mogę bez ryzykowania połamania kruchych już elementów.

Nie ryzykując wyjąłem kartę procesora aby przedmuchać radiator...

Poprzedni użytkownik nieco wzbogacił 9500. Zainstalował kartę graficzną Formac ProMedia 3D...

...kartę PCI z 2 złączami IDE dzięki czemu komputer pracuje na dysku Segate Baracuda 120 GB 7200 obr. oraz kartę z 4 portami FireWire.

Mój PowerMac 9500 posiada zainstalowany MacOS 9.2.

Mac OS 9.2 bez dodatków zajmuje około 18‑20 MB pamięci RAM.

Oczywiście komputer bez problemu połączył się "po kabelku" z siecią. Niestety ale miałem już problem z połączeniem się z innymi komputerami w domu przy użyciu AppleTalk'u. Komputer co prawda się widziały, jednak z uwagi na sporą różnice w wersjach AppleTalk nie mogły się już "dogadać" o czym informował Mac OS 9.2 z jednej strony a Mac OS 10.5 z drugiej. Bardzo zainteresowała mnie karta graficzna Formac ProMedia 3D. Oparta jet ona na układzie S3 taktowanym 166 MHz i posiada 16 MB pamięci VRAM taktowanej 250 MHz.

Oczywiście dziś możliwości karty mogą wzbudzać uśmiech politowania, jednak w swoim okresie była ona dosyć popularna i ceniona w środowisku grafików.

W połowie lat 90‑tych była to potężna i droga maszyna stanowiąca obiekt westchnień użytkowników domowych. Kolejne jej wcielenie PowerMac 9600 nie robił już takiego wrażenia ginąc w cieniu PowerMaca G3 Gossamer. PowerMac 9500 nigdy nie doczekał się własnej reklamy ani z tego co wiem, nie występował w jakimkolwiek filmie.

Może ktoś czuć niedosyt tym wpisem, ja także. Bardzo chciałem zainstalować na nim sporo programów używanych właśnie na fotoskładzie i "odtworzyć" takie stanowisko komputerowe. Problemem okazał się "padnięty" napęd SCSI (lub problem z jego terminacją). Instalacja po sieci też mi nie wyszła, więc ciąg dalszy nastąpi pewnie za jakiś czas jak dojdę z tym wszystkim do ładu.