Sam naprawiam komputer. Część 1 – Komputer się nie uruchamia

Komputer jak każde urządzenie potrafi się zepsuć. W takiej sytuacji większość ludzi wzywa wszelakiej maści majstrów lub oddaje komputer do serwisu. Zwykle jest to błąd, ponieważ wiele usterek jest łatwych do zdiagnozowania oraz usunięcia przez człowieka który nie grzeszy wiedzą na temat komputerów.

Na moim blogu chciałbym rozpocząć serię wpisów mających na celu ułatwienie naprawy komputera osobą które nie znają się na tym lub nie posiadają wystarczającej wiedzy na temat sprzętu komputerowego.

Komputer się nie uruchamia

Określenie że komputer się nie uruchamia jest bardzo ogólnikowe oraz może oznaczać wiele. Nigdy nie da się jednoznacznie i bezbłędnie określić po takim opisie co jest zepsute. Pierwsza rzeczy która należy sprawdzić jest to czy komputer w ogóle reaguje na naciśnięcie włącznika.

Komputer nie reaguje na naciśniecie włącznika

Jeśli po naciśnięciu włącznika komputer się nie uruchamia w ogóle, wentylatory się nie kręcą oraz dyski nie startują nadal nie można jednoznacznie określi co jest uszkodzone. W takiej sytuacji należy sprawdzić każdy element z osobna.

Włącznik

Czasami bywa że sam włącznik zawodzi: styki zabrudzą się, blaszki wytrą. Na płycie głównej należy wtedy zlokalizować miejsce gdzie podłączany jest panel przedni. Jeśli nie jesteśmy w stanie zlokalizować tego samemu, w instrukcji płyty głównej będzie to dokładnie opisane pod tytułem Front Panel.

Standardowo wygląda to tak jak na obrazku. Aby uruchomić komputer bez użycia włącznika należy wyciągnąć kabel odpowiadający PWRBTN# oraz GND. Gołe piny należy złączyć czymś metalowym. Komputer powinien zacząć się uruchamiać. Jeśli tak się dzieje to uszkodzony jest włącznik.

Zasilacz

Najprościej można sprawdzić czy zasilacz w ogóle działa poprzez złączenie w wtyczce 20 pin lub 24 pin zielonego kabelka z masą, czyli którymś z czarnych.

Wtyczka 20 pin

Najprościej można to zrobić poprzez wyciągnięcie wtyczki z płyty głównej oraz odłączenie wszystkich kabli zasilających od pozostałych elementów komputera i złączenie jednym końcem spinacza otworu odpowiadającego zielonemu kabelkowi oraz drugim końcem otworu odpowiadającemu któremuś z czarnych kabli. Jeśli wentylator zasilacza zaczyna się kręcić oznacza to że zasilacz działa, ale jeszcze nie wiemy czy jest do końca sprawny. To czy jest sprawny sprawdzić możemy poprzez mierzenie napięć które podaje, na przykład za pomocą miernika. W dzisiejszych komputerach tak naprawdę największe znaczenie ma linia 5V oraz 12V, tak więc tylko te dwie linie należy sprawdzić. Linii 12V odpowiadają żółte kable, a linii 5V odpowiadają kable czerwone. Wybór na której wtyczce będziemy sprawdzać napięcia na tym etapie nie ma znaczenia. Czarną końcówkę miernika wkładamy do otworu odpowiadającego czarnemu kablowi a czerwoną do otworu odpowiadającemu kablowi żółtemu. Napięcie powinno mieścić się w zakresie od 11.4 V do 12.6 V. Jednak tak mówi norma ATX. W rzeczywistości lepiej aby napięcie nie spadało poniżej 11.8 V oraz nie wychodziło poza 12.2 V. Tak samo postępujemy z otworem odpowiadającym czerwonemu kablowi. Według normy ATX napięcie powinno mieścić się w zakresie od 4.75 V do 5.25 V. Realnie najlepiej gdyby mieściło się w zakresie od 4.8 V do 5.2 V. Jeśli napięcia które odczytaliśmy mieszczą się w tym zakresie to zasilacz jest mniej więcej sprawny. Aby dowiedzieć się czy zasilacz jest w pełni sprawny, należało by zmierzyć napięcia na wszystkich liniach pod obciążeniem, czyli podczas wytężonej pracy komputera, jednak w tej chwili nie możemy tego zrobić ponieważ komputer się nie uruchamia.

Po takich pomiarach możemy mieć 90% pewność że zasilacz powinien uruchomić komputer. Stu procentową pewność będziemy mieli jeśli zasilacz zamienimy na nowy lub sprawdzony z innym komputerem.

Jeśli zasilacz się nie uruchamia lub napięcia nie mieszczą się w zakresach możemy zajrzeć do środka zasilacza. Zasilacz powinien posiadać bezpiecznik. Jeśli bezpiecznik się przepalił, można go wymienić. Nie zawsze odznacza to że komputer będzie sprawny, ponieważ z jakiegoś powodu bezpiecznik się przepalił, a my likwidujemy tylko skutek, a nie przyczynę. Przyjrzeć możemy się także laminatowi zasilacza. Jeśli jakiś element jest osmolony lub przypalony powinniśmy raczej rozejrzeć się za nowym zasilaczem. Ostatnią rzeczą którą możemy sprawdzić są kondensatory.

Tak wyglądają uszkodzone kondensatory. Jeśli kondensatory w naszym zasilacz wyglądają tak jak na obrazku to zasilacz należy wymienić na inny. Zawsze można wymienić same kondensatory, jednak kosztów może wynieść większą cześć nowego zasilacza.

Jeśli okazało się że zasilacz jest sprawny możemy przejść dalej. Przypominam że cały czas jesteśmy na etapie że komputer w ogóle nie startuje.

Płyta główna

Trzecią rzeczą którą należy sprawdzić jest płyta główna. Najlepiej jest odłączyć od płyty głównej prawie wszystkie kable, pozostawiając tylko od zasilające – 20 pin/24 pin oraz 4 pinowe złącze zasilania procesora. Aby mieć pewność że uszkodzona jest tylko płyta główna należy wyciągnąć z niej wszystkie karty rozszerzeń (odkręcamy śrubkę oraz wyjmujemy je prostopadle do płyty głównej w górę), pamięci (naciskamy równocześnie na dwa zaczepy) oraz procesor (bardzo ogólnie ujmując u AMD podnosimy dźwignię od chłodzenia do góry, ściągamy chłodzenie oraz wyciągamy procesor który należy tez zwolnić dźwignią, u Intela przekręcamy każdy zaczep zgodnie ze strzałką oraz wyciągamy chłodzenie z minimalną siłą do góry, procesor również wyciągamy poprzez zwolnienie dźwigni). Gołą płytę próbujemy uruchomić poprzez złączenie wyżej opisanych pinów odpowiadających włącznikowi. Poprzez uruchomienie się płyty na tym etapie rozumiemy to że wentylator w zasilaczy zacznie się kręcić. Jeśli płyta się nie uruchamia oznacza to że albo powoduje ona zwarcie, albo po prostu jest uszkodzona. Uszkodzenie które możemy sami naprawić polegać może na wylaniu lub wybrzuszeniu się kondensatorów, co również zostało opisane wyżej. Koszt takiej naprawy jest w przeciwieństwie do zasilacza dosyć niski i zwykle opłacalny. Jeśli wentylator w zasilaczu zaczął się kręcić możemy przejść dalej.

Procesor

Do gołej płyty głównej montujemy procesor w odwrotnej kolejności jak został on wyciągnięty. Na procesor należy nałożyć cienką warstwę pasty termoprzewodzącej pomiędzy powierzchnię chłodzenia oraz procesora. Do płyty podpinamy głośniczek, ale tylko wtedy gdy nie jest on obecny na płycie głównej. Jego gniazdo jest czteropinowe, powinno znajdować się niedaleko gniazda Front Panel i być oznaczone Speaker. Tak przygotowaną płytę należy uruchomić. Jeśli wentylator chłodzenia procesora oraz zasilacza nie kręci się oznacza to że procesor powoduje zwarcie – jest uszkodzony. Jeśli wentylatory kręcą się to procesor potencjalnie jest dobry. Uruchomieniu płyty powinny towarzyszyć przerywane dźwięki wydobywające się z głośniczka. Sygnalizować powinny one brak pamięci. Jeśli dźwięki pojawiają się oznacza to że procesor daje oznaki życia. Jednak jeśli dźwięki nie pojawiają się powinniśmy zresetować zawartość pamięci BIOS-u. W nowoczesnych płytach głównych często można spotkać służące do tego przyciski. Standardowo służy do tego zworka. W instrukcji płyty głównej opisane jest dokładne miejsce gdzie znajduje się taka zworka. Na laminacie płyty głównej powinna być znaczona jako Clear CMOS. Zworka może być trój-pinowa – przekładamy zworkę z pozycji 1‑2 na pozycję 2‑3 i z powrotem na 1‑2 – lub 2 pinowa – wtedy łączymy tylko te dwa piny. Teoretycznie łatwiejszym sposobem na zresetowanie pamięci BIOS-u jest wyciągnięcie baterii – jednak czasami musi upłynąć dużo czasu zanim pamięć zdąży się zresetować.

Jeśli po zresetowaniu pamięci BIOS-u nadal płyta nie uruchamia się oraz nie daję żadnych oznak życia oznacza to że albo płyta albo procesor jest uszkodzony. Jeśli płyta wydaje przerywane dźwięki przechodzimy dalej.

Pamięci

Jedynym z objawów który będzie jednoznaczny jest to że gdy włożymy pamięci płyta przestanie kręcić wentylatorami – pamięci powodują zwarcie.

Drugim objawem jest to że po włożeniu pamięci płyta płyta przestaje piszczeć. Oznacza to zwykle że pamięci są uszkodzone. Po włożeniu pamięci płyta powinna zacząć wydawać dźwięki o innej charakterystyce, to znaczy wskazywać na błąd karty graficznej. Dźwięki powinny mieć charakter 1 długi dwa krótkie. Jeśli płyta nie piszczy możemy ponownie zresetować pamięć BIOS-u lub wkładać każdą po kolei kość pamięci pojedynczo do każdego banku pamięci po kolei. Być może płyta uruchomi się za którąś kombinacją.

Z kolei gdy płyta dalej piszczy przerywanymi dziękami oznaczającymi błąd pamięci wskazuje to że płyta lub procesor (gdy kontroler pamięci znajduje się w procesorze) jest uszkodzony.

Jeśli płyta wydaje dźwięk wskazujący na błąd karty graficznej przechodzimy dalej.

Karta Graficzna

Do płyty głównej wkładamy kartę graficzną, podpinamy monitor oraz gdy potrzeba dodatkową złączkę zasilania do karty graficznej.

Kiedy komputer się nie uruchamia, wentylatory po uruchomieniu ani drgną, żadne dźwięki nie wydobywają się oznacza to że karta powoduje zwarcie. Sprawdzić możemy tak jak w przykładach wyżej kondensatory. Gdy one nie są uszkodzone, to karta po prostu nie działa i trzeba ją wymienić.

Podczas gdy komputer się uruchamia, a nie wydaje żadnych dźwięków może to oznaczać że karta graficzną jest uszkodzona lub zasilacz, który nie potrafi podołać karcie graficznej.

Trzecim przypadkiem jest sytuacja gdy komputer się uruchamia, a wciąż pomimo włożonej oraz poprawnie podłączonej karty graficznej wydaje dźwięki wskazujące na błąd karty graficznej. Oznacza to tylko tyle że płyta główna lub karta graficzna jest uszkodzona .

W najlepszym wypadku powinien pojawić się obraz na monitorze. Jeśli tak jest przechodzimy dalej.

Napędy, dyski, stacje dyskietek

Po kolei podłączamy wszystkie napędy, dyski, stacje dyskietek. Gdy po podłączeniu któregoś z urządzeń nie da się włączyć komputera czyli nie reaguje on na włącznik oznacza to że urządzenie powoduje zwarcie – jest uszkodzone. Jedynie na dyskach twardych możemy optycznie sprawdzić czy coś jest nie tak – często wypaleniu ulegają elementy elektroniki dysku twardego. Jeśli po podłączeniu wszystkich napędów komputera cały czas uruchamia, należy podłączyć je w taki sposób jaki były podłączone przed uszkodzeniem. Bez problemu powinien uruchomić się wtedy system operacyjny. Jeśli tak jest przechodzimy dalej.

Inne

Zwarcie powodujące że komputer przestaje się uruchamiać mogą powodować rożne urządzenia peryferyjne. Podłączamy je również po kolei, tak jak opisane wcześniej urządzenia, czyli wkładamy po każdą z osobna dodatkową kartę rozszerzeń po czym uruchamiamy komputer. Jeżeli uruchamia się przechodzimy dalej. Postępujemy tak z kartami rozszerzeń, czytnikami kart pamięci, drukarkami, skanerami, klawiaturami, myszkami. Czasami może być tak że komputer po podłączeniu wszystkiego od nowa zaczyna normalnie działać.

To było by wszystko w pierwszej części. Jeśli wpis będzie się podobać pojawią się kolejne części. Jeśli coś gdzieś źle napisałem – jestem otwarty na każda krytykę. Jeszcze raz przypominam że cześć pierwsza dotyczy tego gdy komputer w ogóle się nie uruchamia, nie reaguje na przyciśnięcie włącznika.