dobreprogramy z historią: Hedy Lamarr

[image=1440_Hedy-Lamarr]

Ta nietuzinkowa postać przyszła na świat 101 lat temu w rodzinie żydowskich Austriaków. Ojciec Hedwigi Ewy Marii Kiesler (czytaj Kisla) był majętnym bankierem, a jej matka była pianistką.

I choć państwo Kiesler tworzyli parę z wyższych sfer, zdarzało im się podjąć zaskakująco głupie decyzje, które przewrotnością losu okazywały się mieć, zaskakująco pozytywne efekty.

Jedną z takich decyzji było ugięcie się namowom swojej jedynaczki i pozwolenie córce na porzucenie szkoły na rzecz aktorstwa. Dzięki nieprzeciętnej urodzie pierwszą rolę zdobyła już w wieku 16 lat i wystąpiła w filmie „Geld auf der Straße” (1930) odgrywając rolę dziewczyny w nocnym klubie. Kolejny rok powiększył jej kinowy dorobek o następne obrazy, jednakże dopiero rok 1932 przyniósł przełom. Wtedy też Hedwiga zagrała główną rolę w filmie „Ecstasy” liberalnego czechosłowackiego reżysera, w którym to dokonano czynu gorszącego i obrazoburczego, a który to rozsławił ją na wszystkie wiedeńskie ulice i kina.

W „Ekstazie” zaprezentowano piersi oraz wyraz twarzy osiemnastolatki podczas seksualnego uniesienia. Film był tak skandaliczny, a zarazem tak intensywnie omawiany przez mieszczaństwo, iż papież Pius XI nazwał go „niemoralnym i szkodliwym”, Adolf Hitler zakazał jego wyświetlania, a Amerykański Urząd ds. Obyczajowości* zakazał wwozu kopii filmu na teren kraju. Jeśli gdzieniegdzie doszło do premiery, to dopiero po prewencyjnym wycięciu gorszących scen.

Exstase (1933): Naga kobieta i koń. Papież nie widział, a już wiedział, do czego to wszystko zmierza. :)

Exstase (1933): inny kadr

Exstase (1933): Niemoralne i szkodliwe widoki według Loży Oburzonych.

Rok od głośnego skandalu, Hedwiga wyszła za mąż za austriackiego krezusa, Friedricha Mandla.

Trzeci najbogatszy obywatel Austrii dorobił się swego majątku na handlu bronią z nazistowskimi Niemcami. Mandl był mocno zafascynowany ideologią austriofaszystowską, a jego wpływy pozwalały mu utrzymywać zażyłe związki z Benito Mussolinim oraz z Adolfem Hitlerem. O tym, jak zażyłe były to relacje, świadczyć mogą wspomnienia Hedwigi z jej autobiografii pt. „Ecstasy and Me” w której zdradza, iż obydwóch dyktatorów uczęszczało na spotkania towarzyskiego Mandla. Co ciekawe, mąż Hedy, tak jak i ona sama, również był Żydem, a panujące wówczas okoliczności wcale nie przeszkadzały mu w budowie jego finansowego imperium.

Sam związek Hedwigi z Friedrichem był sporym rozczarowaniem. Jej pierwszy mąż był zaborczy i zazdrosny. Zazdrość zmusiła Mandla do wykupienia „wszystkich” kopii „Ecstasy”, co oczywiście zakończyło się klęską. Zaborczość zmusiła go do całkowitej kontroli nad żoną. Zaraz po ślubie zakazał jej grania w filmach i nie odstępował od niej kroku. Już w niecałe 4 lata od ślubu (w 1937 r.), w przebraniu pokojówki i z zapasem biżuterii, Hedy uciekła od męża do Paryża, gdzie uzyskała rozwód, a stamtąd dalej udała się Londynu i do Nowego Jorku.

To właśnie tutaj rysuje się gruba kreska. Hedy porzuca niemieckobrzmiącą tożsamość, tak mocno kojarzącą się jej ze znienawidzonym nazizmem i na potrzeby pracy w Holywood, przyjmuje nową. To tutaj Hedwiga Kiesler przemienia się w Hedy Lamarr.

Okres życia zza wielką wodą to minimum 7 lat drobnych sukcesów kinowych oraz długie pasmo niepowodzeń. Pomimo niezwykłej urody, współpracy z wieloma gwiazdami ówczesnej sceny oraz wsparcia wytwórni filmowej, Lamarr nie udaje się odnieść spektakularnych sukcesów. Gwoździem do trumny do jej kariery jest pojawienie się szwedzkiej aktorki teatralnej, Ingrid Bergman, która natychmiast ją detronizuje i zyskuje miano gwiazdy pierwszego formatu.

A w międzyczasie...

Hedy Lamarr była nie tylko niespełnioną aktorką, ale także wynalazcą amatorem. Jej zainteresowanie łącznością bezprzewodową objawiło się już w czasach pierwszego małżeństwa z Mandlem, którego to wpływy pozwoliły Hedwidze na obserwowanie prac niemieckich inżynierów, testujących wówczas torpedy sterowane falami radiowymi, lecz nie będących jeszcze w stanie rozwiązać problemu podsłuchiwania sygnału przez alianckich radiotelegrafistów.

We wrześniu 1940 r. niemiecka łódź podwodna storpedowała brytyjski statek SS „City of Benares”, w którym dziewięćdziesięcioro dzieci ewakuowało się z bombardowanego Londynu. Ostrzał przeżyła zaledwie trzynastka z nich. To wtedy Hedy, już z drugim mężem i adoptowanym dzieckiem, zaangażowała się w walkę przeciwko Niemcom.

Powodem, dla którego niemieckie U‑booty bezkarnie eksplorowały tereny Atlantyku był fakt, że nie istniała wtedy metoda zrzucenia torpedy z samolotu i jej precyzyjnego naprowadzenia na łódź podwodną wroga.

Największym zagrożeniem było pojawienie się radiotelegrafisty, który mógłby dostroić się do sygnału radiowego i przejąć torpedę, lub też zakłócić z nią komunikację. Wcześniej nad problemem myślały całe tuzy naukowców, lecz bez żadnego efektu.

Na rozwiązanie wpadła Lamarr, której pomógł w tym George Antheil (czytaj Antajl), jej sąsiad, a zarazem zubożały kompozytor, będący potomkiem niemieckich imigrantów.

Swego czasu Antheil skomponował utwór „Le Ballet Mécanique ”, którego wykonanie wymagało obsługi mnóstwa instrumentów: fortepianów, pianoli, ksylofonów, dzwonków elektrycznych, syren, bębnów i wielu innych. To, co normalnie obsługuje cała orkiestra, Antheil opanował w pojedynkę dzięki autorskiemu systemowi zdalnej synchronizacji i sterowania za pomocą rolek taśmy, które zawierały informacje o częstotliwości i czasie trwania dźwięku.

Pomysł Lamarr polegał na tym, aby sygnał sterujący torpedą emitować na zmieniających się częstotliwościach. Problemem synchronizacji odbiornika i nadajnika do nowego pasma w tym samym rytmie rozwiązywał wynalazek George'a Antheila.

W czerwcu 1941 roku para przyjaciół opatentowała pod numerem US 2,292,387 A sposób na Bezpieczny System Komunikacji, współcześnie określanym jako FHSS (ang. frequency-hopping spread spectrum). W dni przyznania patentu, Lamarr miała zaledwie 26 lat.

Patent został bezpłatnie udostępniony marynarce wojennej USA, lecz przez obawy o ewentualne zacięcie się rolek papieru, nie był on używany w trakcie wojny z Nazistami. Stan ten trwał jeszcze kilka lat, a istnienie patentu zatajono aż do połowy lat 80 ubiegłego wieku przez wzgląd na jego przydatność dla obronności kraju.

Rozwiązanie Lamarr i Antheila zostaje praktycznie wykorzystane dopiero 20 lat później, podczas kryzysu kubańskiego w 1962 roku, co uniemożliwia Rosjanom podsłuchiwanie zbliżających się do wybrzeża amerykańskich okrętów.

Dopiero po roku 1980, po odtajnieniu patentu, pomysłem zajął się przemysł. Dziś Bezpieczny System Komunikacji jest powszechnie używany w bezprzewodowej komunikacji. Znajdziemy go w sieciach radiowych standardu IEEE 802.11, CDMA, telefonii GSM, urządzeniach GPS, Bluetooth czy Fax.

Duet Lamarr i Antheil miał pecha być bardzo niedocenionym za swoje zasługi. Dopiero w 1997 roku, czyli 56 lat po opatentowaniu systemu, fundacja Electronic Frontier Foundation nagrodziła parę Nagrodą Pioniera. Później w tym samym roku, Lamarr stała się pierwszą kobietą wyróżnioną prestiżową nagrodą BULBIE Gnass Spirit of Achievement Award, która jest „Oskarem wynalazców”. Jej wspólnik niestety nie dożył tej chwili.

31 sierpnia 1997 roku podczas Invention Convention® Awards Program, nagrodę w imieniu Lamarr odebrał jej syn Anthony Loder, który piastuje fantastyczną funkcję „Prezydenta Telefonów” w USA.

W 1998 roku wizerunek Lamarr staje się przedmiotem sporu prawnego między nią samą a firmą Corel, kanadyjskim trollem ze świata IT. Korporacja w sposób nieautoryzowany użyła jej twarzy na opakowaniach i instrukcjach pakietu CorelDRAW. Sprawa została jednak rozwiązana polubownie i za nieznaną sumę, choć medialne spekulacje mówiły o kwocie rzędu 200 tysięcy dolarów. We wskutek ugody, Corel uzyskał wyłączne prawo do eksploatacji wizerunku przez okres pięciu lat.

Lamarr cechowała niezwykła przenikliwość umysłu, także w naukach społecznych. Chociaż przez wielbicieli była określana mianem „najpiękniejszej kobiety srebrnego ekranu”, sama doskonale rozumiała meandry relacji damsko-męskich i utrzymywała, że „każda kobieta może być olśniewająca. Wszystko, co musi robić, to stać i wyglądać głupio**”. Jej nieszablonowe myślenie pozwoliło jej wyjść za mąż aż 6 razy. Swoje problemy z mężczyznami tłumaczyła niemożliwością pogodzenia „intymności oraz niezależności”, a przyczyną rozwodów miały być zachowania mężów, którzy odgrywali rolę „podrzędnych jednostek”***.

Hedy Lamarr zmarła 19 stycznia 2000 w roku, żyjąc w osamotnieniu we własnym domu na Florydzie. Pod koniec życia zadawała czasem pytanie sąsiadom: „Czy uwierzysz, że kiedyś byłam sławną gwiazdą filmową?”. Ślad jej blednącej popularności jako aktorki wciąż trwa w Hollywood, gdzie pozostała po niej gwiazda w Alei Sław.

Choć jej aktorskie wysiłki nie przyniosły satysfakcjonującego efektu, następne pokolenia z pewnością zapamiętają ją lepiej nie jako gwiazdę kina, a jako niedocenionego pioniera bezprzewodowej łączności. Cóż za przewrotność życia. Być może należałoby żałować braku upragnionych sukcesów Lamarr, gdyby nie inna jej mądrość: „nadzieja i ciekawość o przyszłość wydawały się lepsze niż gwarancje. To jest droga, którą podążałam. Niewiadome było dla mnie zawsze tak atrakcyjne... i nadal jest****”.

* U.S. Customs Department ** „Any girl can be glamorous. All you have to do is stand still and look stupid”. *** „I must quit marrying men who feel inferior to me. Somewhere there must be a man who could be my husband and not feel inferior. I need a superior inferior ma ”. **** „Hope and curiosity about the future seemed better than guarantees. That's the way I was. The unknown was always so attractive to me... and still is”.