"SONDA" czyli najlepszy program popularnonaukowy TVP (cz.1)

"Gdyby tylko mogli, jako pierwsi Polacy zabraliby się na Księżyc, bo w ich szaleństwie była metoda. Kto ich znał, wierzy w to jak my. Kto nigdy nie widział Sondy niech wie, że przez 12 lat, co tydzień, Andrzej Kurek i Danek Kamiński pojawiali się w naszych domach by odkrywać świat na nowo. Od nich rolnik dowiadywał się czym jest współczesna chemia, inżynier o komplikacjach nauk podstawowych a niejeden humanista dał się zawieźć do Krzemowej Doliny. Gdy najczęściej popularyzacja jest zajęciem niewdzięcznym, Oni potrafili zamienić ją w spektakl."

SONDA

W dniu 8 września 1977 roku Telewizja Polska rozpoczęła emisję programu popularnonaukowego p.t. SONDA - jak się później okazało najlepszego w historii wszelkich tego typu programów emitowanych w TVP, a zdaniem wielu również jednego z najlepszych na świecie. Był to program pod wieloma względami nowatorski i wyprzedzający swoje czasy. Dwóch entuzjastów nauki przedstawiało trudne sprawy tak, że i student, i uczeń podstawówki siedział zahipnotyzowany przed srebrnym ekranem i chłonął wiedzę. Andrzej Kurek i Zdzisław Kamiński przez 12 lat, co tydzień odkrywali przed telewidzami zawiłości fizyki, matematyki, przyrody oraz wszystkich innych nauk. Pomysł na program był prosty: jeden sceptyk, drugi entuzjasta. Jeden i drugi miał argumenty, słuchali siebie nawzajem i próbowali przekonać do swoich racji. Dyskutowali. I niezależnie od tego, który miał rację zwycięzcą i tak zawsze pozostawał widz.

The End?

I tak było od 8 września 1977 roku do... końca emisji programu nikt nie planował. Tym razem tragiczny scenariusz napisało życie: 29 września 1989 roku, w godzinach rannych, jadąc na nagranie kolejnego odcinka programu do Raciborskiej Fabryki Kotłów, ich Peugeot prowadzony przez Andrzeja Gieysztora zderzył się czołowo z samochodem ciężarowym Star 200. Wszyscy pasażerowie zginęli na miejscu. Wraz z nimi zakończył się też program SONDA. Telewizja Polska kilkukrotnie, głównie z okazji kolejnych rocznic swojego powstania, emitowała pojedyncze odcinki SONDY.

Dziś, po ponad dwudziestu dwóch latach od zaprzestania emisji SONDY na wielu forach internetowych o programie można przeczytać tylko same entuzjastyczne opinie. Wielokrotnie domagaliśmy się powtórek, kibicowała nam wdowa po Andrzeju Kurku pani Ewa. Współautor programu Tomasz Pyć wysyłał listy do TVP o reemisję.

SONDA okazała się ponadczasowa, kolejne pokolenie oglądało ją z dostępnych 34 kaset VHS wydanych na początku lat 90. To aż 134 odcinki.

Oprócz tego mieliśmy "swojego człowieka" w archiwum TVP. Dzięki niemu wypłynęło kolejnych 66 odcinków, a 25 już dostępnych uzyskaliśmy w jakości HQ (nie mylić z HD ;) ). Mój list do TVP nie pozostał bez odpowiedzi. Dowiedziałem się z niej, że "TVP docenia wartości edukacyjne SONDY i w miarę możliwości postara się uwzględnić ją w ramówce jednego ze swoich kanałów". Taki okrągły tekst... a jednak:

Zwycięstwo

Po latach petycji i próśb TVP wreszcie uległo. Na kanale TVP Historia, od dnia 2 września 2011 roku emitowane są kolejne odcinki SONDY. Do tej pory wyemitowano 173 odcinki - w tym dwa, których nie mieliśmy. Wiele osób je nagrywa i udostępnia w Internecie. Ja mam na dysku wszystkie zachowane odcinki (201 z nakręconych ok. 490). Pozostałe zostały skasowane z taśm emisyjnych.

Andrzej Kurek w programie "Czerwona fala". Rok 1987.

Pod koniec tego programu Kurek mówi: "Ja myślę o zupełnie innym rozwiązaniu... Po co w ogóle jeździć? Po co ludzie mają jechać do tego biura? Przecież tak na prawdę wystarczy, jeśli zamiast nich powędruje tam informacja. Niech oni sobie siedzą u siebie w domu i pracują tak jak trzeba. Może połączyć ich terminale domowe w taki sposób, żeby mogli, nie ruszając się z miejsca, robić to wszystko co robią.

Idea zintegrowanego systemu informacyjnego, gdzie drogami biegnie informacja, a nie samochody osobowe! No czyż to nie jest piękne? Jako wizja."

Dopiero dwa lata później amerykańskie uniwersytety przejmują sieć ARPANET i zaczyna tworzyć się zalążek Internetu (a zakaz komercyjnego wykorzystania zostaje zdjęty dopiero w 1991 roku). A to tylko jeden z przykładów. Przypomnę: SONDA, rok 1987.

Poniżej program wspomnieniowy o SONDZIE, zrealizowany w roku 1992.

[vimeo=https://vimeo.com/15999902]

____________________________________________________________________________

Na czym polegał fenomen SONDY i dlaczego jeszcze dziś wiele odcinków jest aktualnych i wartych obejrzenia, o rozmowach i spotkaniu z Tomaszem Pyciem (współautorem SONDY), jak i o uwieńczonych sukcesem poszukiwaniach Marka Siudyma (również współautora SONDY) napiszę w kolejnym odcinku.

Wpis ten, to nieco zmodyfikowany (po rozmowie z Krogulcem) artykuł o SONDZIE (teraz w formie zajawki) zamieszczony w czerwcu na moim blogu.