@lemniskataRewolucja w handlu internetowym

Rewolucja w handlu internetowym

17 czerwca 2014, 10:13

Pewnie jak wiele osób słyszało (lub przekonało się na własnej skórze) sprzedaż usług lub towarów konsumentom nie należy do najłatwiejszych. Trzeba bowiem brać pod uwagę nie tylko konkurencje, nie tylko tzw. gospodarkę nadmiaru, ale również liczne regulacje prawne, jakie się z tym wiążą. Obecnie w Polsce stoimy u progu rewolucji dotyczącej zasad i uregulowań dotyczących sprzedaży konsumenckiej. Dotyczy to nie tylko typowej sprzedaży w sklepach tzw. stacjonarnych, ale również zawierania umów na odległość (w tym za pośrednictwem sieci Internet). Rewolucja ta nie jest niczym zaskoczeniem, była już od dawana spodziewana. Jednak dopiero ostatnio tj. 30 maja 2014 roku Sejm uchwalił (po małym liftingu Senatu) ostateczną wersję ustawy o prawach konsumentów. Myślę, że jest to dobry moment, aby o niej wspomnieć. Posłużę się zwrotem inspirowanym książką pewnego gawędziarza. Może ktoś zgadnie jakiego?

Posłuchajcie …

Obecne regulacje

Obecne opisaną materie regulują przede wszystkim dwa akty prawne:

Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny,
Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego.

Do tego część przepisów mających znaczenie dla tej materii znajduje się w Kodeksie Cywilnym. Taki stan prawny będzie jeszcze obecny przez około pół roku. Prawdą jest, że zapisy dotyczące rękojmi nie dotyczą sprzedaży konsumenckiej, ale w kodeksie znajduje się również sporo ciekawych i przydatnych regulacji (mowa choćby tu o kazuistycznej liście klauzul abuzywnych). Dlatego też nowa ustawa o prawach konsumentów uchyla dwie wspomniane ustawy oraz o zmienia znacząco Kodeks cywilny. Oczywiście nie jest to pełna lista zmian oraz aktów prawnych regulujących stosunki pomiędzy przedsiębiorcami i konsumentami, ale w ocenie Autora są najważniejsze.

Dyrektywa

Jeżeli kogoś interesuje, skąd wziął się pomysł na zmianę dotychczasowego reżimu, proponuje zaznajomić się z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów (Dz.U. L 304 z 22.11.2011), dyrektywą 99/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.U. L 171 z 7.7.1999), dyrektywą 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącą sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniającą dyrektywę Rady 90/619/EWG, oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE (Dz. U. L 271 z 9.10.2002). Pragnę tylko zauważyć, że obecny stan prawny, który doprowadził do powstania dwóch reżimów, które się nieco różniły, też ma podobne źródło.

Stan prac

Projekt ustawy jest bardzo świeży. Kiedy piszę te słowa, oczekuje on na podpis prezydenta oraz na publikację w Dzienniku Ustaw.

Zmiany

Wydłużenie czasu na zwrot

Obecnie standardem jest, że kupujący towar nie może bez powodu odstąpić od umowy. Wyjątkiem jest oczywiście transakcja zakupu na odległość. Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny konsument, który nabył towar na odległość (np. w sklepie internetowym) może odstąpić od umowy bez podania przyczyny w terminie 10 dni. Zgodnie z brzmieniem art. 27 ustawy o ochronie praw konsumentów nowy termin będzie wynosił 14 dni.

Art. 27. ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumentów

Na marginesie chciałbym dodać, że dni to dni. Nie ma mowy tu o żadnych dniach roboczych.

Zwrot kosztów przesyłki przy zwrocie

Nowa ustawa wyraźnie wskazuje, kto ponosi koszty zwrotu towaru w przypadku odstąpienia przez konsumenta. Uregulowanie to ma za zadanie wskazać wyraźniej obowiązki stron transakcji. Dotychczas było problematyczne, kto powinien ponieść koszty zwrotu towaru w przypadku odstąpienia od zakupu towaru przez klienta. Nowa ustawa precyzuje, że klient ponosi koszty odesłania towaru, tylko wtedy, gdy został wcześniej poinformowany, że będzie musiał zapłacić za taki zwrot.

Por.art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumentów

Likwidacja instytucji niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Rękojmia.

W związku z uchyleniem przywołanych na wstępie ustaw zniknie też dotychczasowy podział na uprawnienia z tytułu rękojmi i tzw. odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową (uregulowane było to w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, a jednocześnie art. 535(1)k.c. wyłączał stosowanie przepisów o rękojmi do sprzedaży konsumenckiej). W nowej ustawie materia dotycząca wad rzeczy sprzedanej będzie uregulowania w przepisach dotyczących Rękojmi oraz Gwarancji a zawarta w kodeksie cywilnym. Wydaje mi się, że to całkiem dobra inicjatywa i pozwoli ujednolicić, choć niektóre, aspekty umów sprzedaży. Nie mówiąc o aspekcie praktycznym – zamiast przynajmniej trzech ustaw będą teraz dwie.

Wprowadzanie do umów konsumenckich instytucji rękojmi w nowym kształcie przyczyni się do polepszenia sytuacji konsumentów. W bieżącym stanie prawnym w przypadku gdy rzecz sprzedana ma wady, to przedsiębiorca decyduje o tym, czy konsument może odstąpić od umowy (co niesie za sobą konieczność zwrotu ceny). Zostanie wprowadzona zasada jednej wymiany wadliwego towaru i to konsument zadecyduje, czy zgadza się na wymianę, czy na zwrot pieniędzy. Uprawnienie to dotyczy odstąpienia od umowy, art. 560. § 1 k.c.

Kolejnym rozszerzeniem uprawnień konsumenta jest wprowadzenie naprawy rzeczy oznaczonej, tylko co do gatunku. W nowej ustawie Wyjaśniono także jasno, że obowiązkiem konsumenta jest dostarczenie rzeczy wadliwej do sprzedawcy (na koszt sprzedawcy), a obowiązkiem sprzedawcy jest przyjąć taką rzecz(art. 561(2) k.c. art. 561(4) k.c.).

Jednocześnie rozszerzono odpowiedzialność sprzedawcy za zapewnienia, a właściwie reklamy i prezentacje publikowane przez producentów, dystrybutorów etc. Artykuł znowelizowanego Kodeksu Cywilnego mówi:

556(1). § 2. Jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent.

Zmniejszenie obciążeń przedsiębiorców może spowodować wprowadzenie szczególnego prawa regresu w związku z wykonywaniem praw przez konsumentów. Jest to roszczenie przede wszystkim wobec poprzednich sprzedawców. Trzeba się jednak będzie spieszyć z jego wykonywaniem. Roszczenie regresowe przedawnia się już po upływie 6 miesięcy. Przesłanką dochodzenia roszczenia jest wiedza o wadzie lub braku właściwości rzeczy, lub też odpowiedzialności za działania, lub zaniechania rzecz stała się wadliwa.

Por art. 576(1) k.c

Domniemanie istnienia wady

Dotychczas obowiązująca ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego zawierała domniemanie ułatwiające konsumentom korzystanie z praw wnikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Obecnie art. 4 ust. 1. tej ustawy stanowi:

Sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową; w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania

W nowej ustawie okres ten zostanie wydłużony do jednego roku. Oznacza, to że jeżeli konsument wykryje wadę przed upływem roku od dnia zakupu, to przedsiębiorca będzie musiał udowodnić, że wada nie leżała w sprzedanym towarze. Po stronie konsumenta wystarczy jedynie wykazanie zachowania odpowiedniego terminu.

Obowiązki informacyjne

Ustawa wprowadza liczne i szerokie obowiązki informacyjne szczególnie w przypadku zawierania umów z udziałem konsumentów na odległość.

Wprowadzony został między innymi obowiązek wyraźnego informowania o kosztach oraz dodatkowych opłatach przy składaniu zamówień. Nie można stosować domniemania zgody na dodatkowe opcje, przy dokonywaniu zakupu. Ciężar dowodu, że to konsument sam wybrał dodatkowe opcje (ewentualnie dodatkowe opcje nie były domyślenie zaznaczone) przejdzie na przedsiębiorcę.

Art. 17‑19 ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumentów

Konsument powinien otrzymać w wielu przypadkach twierdzenie przesłania umowy na trwałym nośniku. Warunek ten może spełnić również wiadomość wysłana za pomocą poczty elektronicznej.

Drogie infolinie

Ustawodawca uregulował także zjawisko swoistego „zarabiania” na drogich infoliniach. Obecnie opłata dla konsumentów za korzystanie z infolinii nie może przekraczać normalnych stawek, jakie konsument płaci za połączenie.

Art. 24 w zw. z art. 11 ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumentów

Przepisy przejściowe

Nowa ustawa o prawach konsumentów wejdzie w życie w terminie sześciu miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku ustaw. Co zatem z umowami lub zamówieniami, które zostały zawarte przed dniem w życie nowej ustawy konsumenckiej? Czy zatem konsument, który zakupił towar w przeddzień wejścia w życie ustawy, będzie mógł się powołać na lepsze warunki niż osoba, która zakupiła towar kilka dni później? Odpowiedź znajdziemy w art. 51 ustawy o prawach konsumentów.

Art. 51. Do umów zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Oznacza, to że dopiero do umów zawartych (zakupów poczynionych) od dnia wejścia w życie nowej ustawy o prawach konsumentów.

Zakończenie

Zmiana dotycząca praw konsumentów jest istotna i zasadniczo słuszna. Dobrze, że przepisy zostały bardziej skonsolidowane i nie są rozproszone pomiędzy kilkoma aktami prawnymi. Takie rozczłonkowanie regulacji stwarzało liczne problemy. . Teraz każdy nabywca będzie się powoływał na uprawnienia wynikające z rękojmi. Oczywiście rękojmia konsumenta jest inna niż ta, na jaką mogą powoływać się przedsiębiorcy. Wydaje mi się, że pomimo dosyć długiego istnienia instytucji niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie znalazła ona miejsca w świadomości konsumentów. Co do innych zmian, mogę powiedzieć, że sprzedawcy muszą teraz bardziej uważać i powinni zaktualizować swoje procedury sprzedaży. Zmiany powinny dotknąć również informacje zawarte na stronach internetowych.

Uprzedzam też komentarze, zmiany opisane powyżej nie wyczerpują całości nowych regulacji. Nowa Ustawa o prawach konsumentów jest obszerna i szczegółowa (tak jak zmiany, jakie wprowadza w innych ustawach). Dlatego też zmian mniejszych lub większych jest troszkę więcej. Jak zawsze mówię, każdy problem jest inny i warto się mu przyjrzeć dokładniej – tak każdy przedsiębiorca ma inne potrzeby.