Oswoić pingwina z zamkniętymi oczami czyli dostępność Linuxa dla niewidomych - cz. 1 (Początek)

Linux jest uważany przez wiele osób niewidomych, za egzotyczny, nieprzystępny dla nich system, którym nie warto się zajmować. Jednak ma on w wielu dystrybucjach wbudowany czytnik ekranowy Orca, obsługujący wiele popularnych środowisk graficznych i powłoki tekstowe. Dostępność programów jest zazwyczaj dobra.Bywają jednak takie, które mają za mało tekstu, a za dużo grafiki, aby można je było używać ze screenreaderem. Jednak można poszukać alternatywy, a w repozytoriach dystrybucji znajdują się programy, których możemy bezpłatnie używać. Obsługa Linuxa oczami osoby niewidomej.

Parę słów o instalacji systemu

Dystrybucji Linuxa jest bardzo wiele, dlatego dostępność w każdej z nich jest inna. Sama instalacja w poszczególnych dystrybucjach, albo wymaga pomocy osoby widzącej,albo nie wymaga. Dystrybucje, w których należy wybrać tryb (czyli uruchomienie z nośnika lub instalacja na dysku twardym) nie są dostępne od razu dla czytnika ekranowego, ponieważ nie ma jeszcze utworzonego użytkownika, dla którego screenreader mógłby się uruchomić. Jednak w dystrybucjach, w których system uruchamia się z umieszczonym na pulpicie aktywatorem instalacji, screenreader może działać. Dlatego osoba niewidoma samodzielnie może zainstalować Manjaro, ao pomoc w zainstalowaniu Ubuntu już musi poprosić widzącego. Dopiero po wciśnięciu przycisku, wybierającego tryb, można uruchomić czytnik ekranowy.

W oswojeniu pingwina niewidomym pomoże Orca, zwierzątko, które żyje w świecie dźwięków

Czytnik ekranowy Orca może mieć różne skróty uruchamiające, domyślnie w Ubuntu jest to Alt+Super+S. Za pierwszym razem Orca uruchomi się mówiąc po polsku z angielskim akcentem, co może bardzo utrudnić komunikację osobie niewidomej. Powinno ukazać się okienko z pytaniem o pobranie plików języka, należy zatem połączyć się zsiecią i pobrać je podążając za instrukcjami kreatora, w celu usłyszenia polskiego głosu eSpeaka. W tym przypadku najlepiej poprosić o pomoc, jednak można zrobić to też samodzielnie. Nie będę tego screenreadera szczegółów omawiać, ponieważ myślę, że zasługuje on na osobny artykuł, w którym przedstawię wszystkie najważniejsze jego opcje.Jeśli jednak chodzi o ogólną ocenę, program można skonfigurować według swoich potrzeb: ustawić parametry głosu, przypisać skróty klawiszowe do poleceń, ustalić, jak będą odczytywane niektóre słowa,wybrać odczytywane atrybuty tekstowe i wiele więcej. Lista najważniejszych skrótów znajduje się tutaj Niektóre z nich to skróty systemowe, niektóre nie działają,dlatego jest to poradnik niedokładny, choć na początek wystarczy. Gdy uda nam się przejść pomyślnie proces instalacji, możemy już używać systemu.Jednak jest to trudne, gdy robimy to po raz pierwszy. Do używamy podstawowych skrótów klawiszowych dostępnych dla każdego użytkownika.

Skróty klawiszowe

Dobra wiadomość jest taka, że mnóstwo skrótów jest podobnych do systemu, na którym pracuje większość niewidomych - Windowsa. Większość z nich nie jest bardzo podobna do skrótów znanych z wspomnianego wyżej Windowsa. Sam klawisz Windows również ma swój odpowiednik: Super, w wielu środowiskach graficznych wyświetla on wyszukiwarkę. Z menu kontekstowym jest podobnie Shift + F10.

Jeżeli przechodzimy na Linuxa, niektóre znane i nam programy możemy dalej używać, w szczególności te o otwartym kodzie,

Mozilla Firefox

Jest to bardzo popularna przeglądarka, którą obsługuje się tak samo z programem Orca, jak ze znanym większości niewidomych programem NVDA. Najważniejsze klawisze nawigacji w obydwu tych czytnikach są takie same, chociaż warto tu wspomnieć o skrócie Orca+A, którym przełączać się możemy między trybami wpisywania tekstu,a trybem nawigowania po stronie klawiszami nawigacji. Ten pierwszy to tryb zaznaczania, a drugi to tryb przeglądania.

Thunderbird

to znany klient poczty elektronicznej. Możemy jednak dodać w nim konto czatu i konto grup dyskusyjnych. Obsługuje się go bardzo łatwo. Konta pocztowe, które dodamy i foldery tych kont są ułożone w drzewo, a wciskając klawisz Tab dostajemy się do tabeli ze wszystkimi wiadomościami w folderze, shift+tab to powtórne wejście w strukturę katalogów. Aby odczytać wybraną w tabeli wiadomość, należy przejść klawiszem Tab do ramki dokumentu. Gdy chcemy odczytać całą wiadomość, należy wcisnąć plus na klawiaturze numerycznej.

LibreOffice

Rozbudowany i wielofunkcyjny darmowy pakiet biurowy. Przyznać jednak należy, że ma nasz screenreader przy uruchomionym LibreOffice może się zacinać. Możemy jednak bez problemów z dostępnością utworzyć dokument tekstowy, arkusz kalkulacyjny, czy prezentację.

Instalowanie programów

Do tej pory mówiliśmy o programach, które najczęściej są domyślnie instalowane i dostarczane wraz z dystrybucjami. Teraz jednak zajmijmy się tym, jak zainstalować nowy program. Są na to cztery sposoby.

Terminal

Skrótem otwierającym terminal jest Ctrl+Alt+T. Kiedy go uruchomimy, możemy zainstalowaćprogram przez wpisanie na przykład: sudo apt‑get install synaptic sudo oznacza wykonanie operacji z uprawnieniami roota - linuksowego administratora. apt‑get to funkcja służąca do zarządzania programami. Programy możemy też aktualizować(update), usuwać (remove) i naprawiać (install -f). Install służy oczywiście do zainstalowania programu, a Synaptic to nazwa programu (pakietu).

Synaptic

Aby zainstalować program za pomocą terminala, należy znać jego nazwę. Nie mamy dostępu do pełnej listy. Właśnie dlatego przykładem instalacji w terminalu był program Synaptic, ponieważ jest to nakładka graficzna, która pozwala instalować programy i mieć dostęp do wszystkich, które znajdują się w repozytorium dystrybucji. W związku z tym programem jest jednak zła wiadomość, domyślnym środowiskiem graficznym w Ubuntu jest Gnome, z tym środowiskiem Synaptic nie jest kompatybilny i nie da się go uruchomić.

Aplikacje dostarczane wraz z dystrybucjami, służące do instalowania programów

Niektóredystrybucje, jak na przykład Ubuntu, dostarczają aplikacje, w których też mamydostęp do programów, ich recenzji i opisów. Zazwyczaj jednak są to programywłasnościowe tych dystrybucji, a co za tym idzie, jest ich mniej.

Instalowanie paczek z dysku

Możemy także pobrać plik z programem i zainstalować go, zwyczajnie otwierając. Plikite zazwyczaj mają rozszerzenie .deb, .rpm i .bin.

Podsumowanie

Uważam, że każda osoba niewidoma, która w prosty sposób obsługujedominujący na rynku system jest w stanie przejść na Linuxa bez uczenia sięsystemu od podstaw, bo wiele skrótów już zna. Tym, które się na to zdecydujążyczę powodzenia. Mam nadzieję, że choć troszkę pokazałam wam "pingwina" z mojej perspektywy.

PG / ZG