Intel z serii Alder Lake. Porównanie Windows 10 vs Windows 11

Rewolucja Intela

Procesory z rodziny Alder Lake są pierwszymi wprowadzającymi do świata x86 architekturę hybrydową wykorzystującą dwa rodzaje rdzeni, o czym Intel wspomniał już podczas Architecture Day. Nowe układy powstały przy wykorzystaniu procesu Intel 7, który był wcześniej znany jako 10 nm Enhanced SuperFin.

W nowych procesorach Intela z serii Alder Lake, a przynajmniej w ich części oprócz wydanych rdzeni Golden Cove znanych tez jako P-core znajdziemy też energooszczędne rdzenie E-Core bazujące na architekturze Gracemont będącej najnowszym etapem rozwoju Atomów.

W teorii rdzenie P-core obsługujące wielowątkowość mają być przydzielane do kluczowych zadań, a energooszczędne do innych. Przykładowo podczas grania, rdzenie P-core są przeznaczone na poczet gry, a E-core zajmują się obsługą procesów w tle.

Analogicznie wygląda sytuacja podczas streamowania rozgrywki kiedy rdzenie P-core są zajęte grą, a stremowanie rozgrywki spada na rdzenie E-core nie powodując dużych strat w płynności.

Intel też postawił na znaczne zwiększenie pamięci podręcznej w obydwu przypadkach. Rdzenie P-core mają teraz 1,25 MB pamięci L2 na rdzeń, co jest dwukrotnym progresem wobec starszych rdzeni Cypress Cove. W przypadku rdzeni E-Core 2 MB pamięci L2 jest dzielone na klaster 4 rdzeni. Nowością jest aż 30 MB pamięci trzeciego poziomu (L3) wspólnej dla obydwu grup rdzeni. Dla porównania starszy Core i9-11900K dysponuje 16 MB pamięci L3.

Sama koncepcja hybrydowej konstrukcji układu stanowiłaby koszmar dla kompletnie nieprzygotowanego pod tę koncepcję środowiska x86. Z tego względu Intel zaprojektował rozwiązanie zarządzania rdzeniami z poziomu sprzętowego poprzez tzw. Thread Director.

Thread Director czuwa nad przydzielaniem zdań do rdzeni P-core oraz E-core niezależnie od systemu operacyjnego. Intel podkreśla, że rozwiązanie zostało specjalnie zoptymalizowane pod Windows 11, ale użytkownicy Windows 10 też nie będą mieć problemów.

Ponadto procesory Intela przynoszą wsparcie dla nowych rozwiązań w postaci standardu pamięci DDR5 (przy zachowaniu wsparcia dla DDR4) bądź Interfejsu PCIe 5.0. Specyfikacja obejmuje wsparcie dla modułów DDR4 o taktowaniu 3200 MHz (tak samo jak w przypadku procesorów z serii Rocket Lake), a  DDR5 będą fabrycznie działać z taktowaniem 4800 MHz.

Oczywiście na rynku są szybsze moduły, ale według specyfikacji są one traktowane jako podkręcone. W sprzedaży będą płyty główne wyposażone w jeden z obydwu standardów, z czego najwyższe modele z chipsetami Z690 będą zazwyczaj dedykowane pod DDR5. Z kolei wspominane wsparcie dla standardu PCIe 5.0 dotyczy 16 linii dedykowanych gnieździe pod kartę graficzną.

Ogólnie procesory z serii Alder Lake będą oferować maksymalnie 20 linii PCIe, z czego 16 linii to wspomniane PCIe 5.0, a pozostałe 4 linie to PCIe 4.0. Dodatkowo chipset zapewni dalsze 28 linii PCIe, z czego 12 będzie w standardzie 4.0, a reszta w 3.0.

Metodologia i platforma testowa

Do testu wykorzystaliśmy procesor Intel Core i9-12900K, którego wydajność sprawdziliśmy zarówno w Windows 10 jak i w Windows 11. Pierwotnie chcieliśmy go jeszcze zestawić ze starszym Core i9-11900K i Ryzenem 9 5950X od AMD, ale obydwie firmy nie były w stanie ich dostarczyć.

Udało się nam jednak zadbać o to, aby karta graficzna była jak najmniejszym wąskim gardłem. W tym celu posłużył nam GeForce RTX 3090 Phoenix od Gainward.

W teście zostaną wykorzystane moduły DDR5 z serii Trident Z5 RGB od G.Skill o pojemności 32 GB (2x16 GB) taktowaniu 5600 MHz przy opóźnieniach CL36-36-36 oparte na kościach Samsunga. Te zostały ustawione zgodnie ze specyfikacją Intela na 4800 MHz.

W przyszłości planujemy oddzielny test zarówno standardowych modułów DDR4 (3200 MHz) vs DDR5 4800 MHz) jak i porównanie z podkręconymi modułami, w którym DDR4 Viper Steel od Partiot o taktowaniu 4400 MHz oraz rzeczony zestaw DDR5 od G.Skill pokażą, na co je stać. To wszystko poczeka do czasu, aż zdobędziemy odpowiednie płyty główne.

W dzisiejszym porównaniu wykorzystaliśmy konstrukcję mini-ITX Asus ROG STRIX Z690-I GAMING WIFI od Asusa wyglądającą niczym jeden wielki radiator. Nie jest to jednak konstrukcja dedykowana podkręcaniu procesorów pokroju Core i9.

Do schłodzenia procesora wykorzystaliśmy system AIO Pure Loop od be quiet! z 360 mm chłodnicą, a za zasilanie odpowiada jednostka be quiet! Dark Power 12 o mocy 1000 W z certyfikatem 80 PLUS Titanium.

Testy zostały przeprowadzone w kilku programach syntetycznych oraz w kilku grach mocno zależnych od wydajności procesora. Mamy na myśli tutaj Cyberpunka 2077, Shadow of the Tomb Raider oraz naszego ulubionego zabójcę potworów z Wiedźmina 3.

Pomiarów dokonaliśmy w miejscach procesorowych (krótki opis pod każdym tytułem) na najwyższych ustawieniach w rozdzielczości 1920x1080 pikseli przy wyłączonych technikach wygładzania krawędzi, śledzenia promieni oraz Hairworks w przypadku Wiedźmina 3.

Każdy 30-sekundowy pomiar był przeprowadzany 3-krotnie oraz polegał na przejściu przez dany obszar. Prezentowane wyniki obejmują średnią z 3 prób, a wszelkie zawirowania są dodatkowo wyjaśnione.

Testy syntetyczne

Na pierwszy ogień idzie klasyka gatunku, czyli Cinebench. Zdecydowaliśmy się wybrać 3 ostatnie rewizje, czyli R15, R20 i R23. Wszystkie trzy wersje opierają się znanym silniku Maxon Cinema 4D. Test umożliwia sprawdzenie wydajności jednowątkowej bądź wielowątkowej podczas renderowania fotorealistycznego obrazu.

Problemy są w najstarszym R15, który do renderu sceny wykorzystuje rdzenie E-core zamiast P-core. Sytuacja następuje podczas przeprowadzania testu na systemie Windows 10, a znika po przesiadce na Windows 11. Tymczasem w obydwu najnowszych wersjach (R20 i R23) widzimy porównywalne wyniki niezależnie od zastosowanego systemu operacyjnego.

Cinebench R15 - więcej = lepiej

Cinebench R20 - więcej = lepiej

Cinebench R23 - więcej = lepiej

Drugim wartym uwagi narzędziem są benchmarki 3DMark. My zdecydowaliśmy się wybrać test Firestrike, który może ma już swoje lata, ale dobrze nadaje się do testów procesorów ze względu na renderowanie obrazu w rozdzielczości 1920 x 1080 pikseli. W poniższej tabeli znajdziecie porównanie wyników ogólnych oraz częściowych bez graficznego, który w tym porównaniu nie ma najmniejszego sensu. Wyniki są zbliżone, aczkolwiek mamy delikatną przewagę systemu opartego na Windows 10.

3DMark Firestrike - więcej = lepiej

Ostatnim syntetykiem będzie PCMark 10 będący narzędziem potrafiącym sprawdzić m.in. wydajność w codziennych zadaniach biurowych. Widzimy, że Windows 11 przyniósł zauważalną poprawę w stosunku do Windowsa 10.

PCMark 10 - więcej = lepiej

Zacznijmy od naszego rodzimego Wiedźmina 3, który na pierwszy rzut oka wydaje się łaskawy dla procesorów... W istocie tak jest przynajmniej do czasu gdy Geralt nie zawędruje do miast pokroju Novigradu, czy Beauclair.

Nasze miejsce testowe znajduje się w pobliżu Novigradzkiego rynku, a słynna wiedźmińska neutralność dotyczy też, jak widać również i systemów operacyjnych.

Wiedźmin 3 - więcej = lepiej

Drugim jest najnowsze, a zarazem problematyczne dzieło CD Projekt RED czyli Cyberpunk 2077. Gra ma duże wymagania zarówno pod względem procesorów jak i kart graficznych. Nasze miejsce jest umieszczone śródmieściu z ruchliwą ulicą oraz dużą liczbą postaci niezależnych.

V (główny bohater) jak widać, preferuje obydwa systemy operacyjne z drobniutką przewagą dla najnowszej wersji okienek w przypadku minimalnej liczby kl./s

Cyberpunk 2077 - więcej = lepiej

Trzecim jest najnowsza odsłona odnowionej trylogii przygód słynnej Lary Croft. Shadow of the Tomb Raider lubi i potrafi mocno obciążyć procesory w niektórych lokalizacjach, a jedną z najbardziej wymagających jest peruwiańska osada Kuwaq Yaku.

W tym tytule mamy sytuację, gdzie Windows 11 powoduje spadek liczby kl./s w stosunku do starszego systemu operacyjnego.

Podsumowując wydajność nowych Inteli z zależności systemów operacyjnych Windows 10 vs Windows 11 nie jest jednoznaczna. W większości przypadków powinniśmy mieć równowagę, ale niektóre programy lub gry mogą zauważalnie preferować dany system.

W przypadku starszych programów, których tutaj reprezentantem był benchmark Cienebench R15 widzimy, że Thread Director współpracujący z Windowsem 10 może niepoprawnie przydzielać rdzenie. W takim przypadku należy się liczyć z mocno zaniżoną wydajnością. Z drugiej strony w przypadku np. benchmarku PCMark 10 mamy zauważalną poprawę na systemie działającym pod kontrolą Windowsa 11.

W grach także bywa różnie, ponieważ taki np. Shadow of the Tomb Raider będący przecież stosunkowo nową grą trochę lepiej działa na starszej edycji Windowsa. Najnowszy Windows 11 ma jeszcze sporo tzw. chorób wieku dziecięcego tak jak to bywało w poprzednich edycjach okienek od Microsoftu, ale z czasem sytuacja zapewne ulegnie poprawie.