6.0.9071 to ciekawy sterownik dla optymalnego odtwarzania muzyki z popularnymi DSP

Testuję chyba najbardziej wygodny sterownik dla uzyskania w domu optymalnej jakości odtwarzania muzyki z PC - bez manualnej konfiguracji. Sprawia wrażenie, że potrafi dostosować się do np TV użytego w roli ekranu i wolnostojących głośników hi‑fi z analogowym podłączeniem. Sprawdza się także dobrze dla siedzących przy biurku i do odtwarzania muzyki z internetowych strumieni.

We wprowadzeniu użyłem skrót myślowy, który z pewnością niejednokrotnie popełniłem wcześniej. Nie chodzi oczywiście o brzmienie sprzętu RTV. Nie to jest interesujące. Chcemy słuchać muzyki. Sprzęt ma jedynie pomóc, by wydobyć ją z nagrania - gdzie powinien generować jak najmniej przekłamań. W tym przypadku chodzi o bardzo szerokie grono użytkowników PC, bo dotyczy DSP, które całkowicie zdominowały rynek i w nowej generacji sprzętu stały się standardowym wyposażeniem.

Testowany sterownik z grudnia 2020 sprawia wrażenie, że przekłamania ze sprzętem są jakieś mniejsze. Jednocześnie coś ogranicza, by w pełni wydobyć z nim to co jest w nagraniu. Manualna konfiguracja BienSoundPC pozwala wydobyć więcej z nagrania, lecz kosztem tego, że przy okazji nieco wyraźniej słuchać przekłamania występujące w sprzęcie. Podobna zależności występuje także przy odtwarzaniu nagrań, które zapisane zostały w formatach, gdzie powstaje wiele najróżniejszych przekłamań.

Ten sterownik powoduje chyba, że lepiej "odzyskuje się muzykę" z nagrań w stratnym formacie i przy tej okazji pojawia się wrażenie, że występuje "poprawa" ze sprzętem. Wytłumaczeniem tego może być, że przekłamania mniej się tutaj nakładają, czyli nie wzmacniają się. Przekłamania powodowane przez sprzęt przy odtwarzaniu muzyki z plików ze stratnym formacie poważnie ograniczają możliwości dla uzyskania optymalnej zgodności z tym, co było nagrywane. W tym przypadku sprzęt najprawdopodobniej "lepiej sobie radzi", bo sygnał został bardziej precyzyjnie "odkodowany". Dokładnych testów tych zależności nie ma jednak sensu robić ze sterownikiem, który nie jest jeszcze zatwierdzony przez producenta i zbyt wiele może się w nim zmienić.

Ciekawe z tym sterownikiem jest również, że chociaż nie podąża jeszcze za nowymi propozycjami Windows, to zrywa z wcześniejszymi rozwiązaniami producenta, które od lat bardzo dobrze się sprawdzały. Początkowo sądziłem, że zachowuje te tradycyjne rozwiązania, a nowe zalety pojawiają się dopiero po zainstalowaniu funkcji z nazwą Universal Audio Driver, by zapewnić lepsze dostosowanie do OS. Okazało się jednak, że występuje tylko opóźnienie w reakcji OS, co może być także jednym z powodów braku zatwierdzenia u producenta. Niemniej testy tego sterownika stały się dość istotne, bo powodują kolejną korektę założeń z analogowym podłączeniem PC do zestawu hi‑fi.

Chodzi o analogowe połączenie ze złączami chinch. Prosty kabel ze stereofoniczną wtyczką mini jack i parą chinch na drugim końcu starcza dla przeciętnego użytkownika. Korzystający z aktywnych głośników hi‑fi lub studyjnych monitorków mają trudniej, bo kabel z tradycyjnej oferty handlowej RTV jest dla nich mało praktyczny. Przygotowałem w związku z tym pasywny adapter na bazie złącza Intel HD Audio, który znacznie lepiej się sprawdza. Wygodniejszego użytkowania nie stawiam jednak w centrum uwagi, bo w tym nie różni się od zwykłej przejściówki. Istotniejsze są w nim nowatorskie rozwiązania, które służą dla uzyskania najlepszego możliwego połączenia, co jest również interesujące dla posiadaczy tradycyjnych wzmacniaczy hi- fi w wyższej klasie.

Początkową koncepcję z adapterem musiałem stosownie zweryfikować, gdy w Windows pojawił się room correction, a później nowy format dla dźwięku przestrzennego na 4 głośniki. Oferowana przez Microsoft funkcja dla skorygowania rozmieszczenia głośników w pomieszczeniu działa jedynie przy podłączeniach przez mini jack, bo 10 pinowe złącze HD Audio zostaje tu zarezerwowane wyłącznie dla słuchawek. Nowy format z 4 kanałowym odtwarzaniem obsługiwany jest także jedynie przez 2 wyjścia mini jack.

Jednak te nowości Windows nie są uwzględnione w nowym sterowniku producenta. Używając go warto jest nadal korzystać z zalet złącza Intel HD Audio, co ponownie zmienia założenia dla optymalnej konfiguracji PC na potrzeby odtwarzania muzyki. Nowy sterownik producenta koprocesora dobrze sprawdzi się dla słuchających muzyki przy biurku. Zainteresowani odtwarzaniem muzyki z Internetu, którym zależy na wierniejszym jej odtwarzaniu mogą również skorzystać z nowym sterownikiem producenta. W obu przypadkach używający aktywnych głośników hi‑fi lub monitorków studyjnych mogą korzystać z zalet 10 pinowego złącza w adapterze dla chinch.

Natomiast adapter z uwzględnieniem nowych rozwiązań Windows jest bardziej przydatny dla konfiguracji PC w roli domowego serwera muzyki i odtwarzania jej w salonie. PC do takiego zastosowania określam umownie Maestro. Testowy Maestro z Windows 1901 bardzo ciekawe się na chwilę "zawiesił" i pracował z nowym sterownik producenta koprocesora, a jednocześnie działały ustawienia dla nowego formatu od Microsoft dla dźwięku przestrzennego na 4 głośniki. Było to interesujące, ale w praktyce taka konfiguracja PC dla odtwarzania muzyki może chyba pasować tylko dla najbardziej zagorzałych fanów hitu Bajm, którzy chcą sobie zanucić przy okazji "przychodzisz i odchodzisz".

Systemowy sterownik Microsoft pozostaje bardzo interesującą alternatywą dla Maestro. Testy odsłuchowe nagrań udostępnianych na DVD były bardzo obiecujące z nowym formatem w Windows dla 4 kanałowego dźwięku przestrzennego. Trudniej o jasny obraz sytuacji z muzyką wydaną na płytach audio, czyli bez stratnej kompresji. Przestrzenne odtwarzanie nagrań stereo było podczas testów zbyt daleko idąca improwizacją. Brakuje jeszcze programów, które jednoznacznie uwzględniają nowe możliwości Windows dla odtwarzania muzyki z 4 głośnikami.

Domowy serwer muzyki na PC może natomiast wiele już zyskać w każdym pokoju wypoczynkowym, gdy skorzystamy z dostępnej w systemowym sterowniku funkcji room correction. Microsoft napisał na ten temat m.in.:

Niestety ta funkcja działa tylko z systemowym sterownikiem. Podczas testów nowego sterownika producenta zadziałało jednak podmienienie kilku plików, by odzyskał możliwość manualnej konfiguracji dla rozmieszczenia głośników. Wystarczy wówczas samemu zmierzyć odległości i wprowadzić w okienku dialogowym stosowne dane. Taka możliwość jest jednak tylko przy podłączeniu z mini jack. Na dodatek w trybie stereo takie ustawienia działają zupełnie nietypowo. Trudno przewidzieć, czy będzie to także działało, gdy sterownik zostanie już zatwierdzony przez producenta. Wiele mogą tu pozmieniać również aktualizacje Windows.

Być może niebawem pojawi się inny rodzaj kalibracji głośników, jak w nowince dla ekranu TV, o której poinformował niedawno Jakub Krawczyński:

Bezpłatny foobar od sierpnia 2020 ma: "Added 22.2 channel downmixer" w niezależnie rozwijanym WASAPI shared output. Być może pojawia się tu jakaś jaskółka przy barku oprogramowania dla nowego formatu w Windows z dźwiękiem przestrzennym. Na "otwartość" foobar w tym temacie wskazuje również nowa wersja programu, która nie obsługuje już wtyczki dla "Extract bass from the source signal using linear phase low‑pass filter and send it to the LFE channel". Powodem tego może być właśnie niezgodność z wyjściem dla 4 kanałów, które proponuje Microsoft.

Sterownik Microsoft dla popularnych DSP ma funkcję "Speaker Fill", która może być przydatna dla odtwarzania przestrzennego nagrań stereofonicznych, lecz jej jeszcze dokładnie nie przetestowałem. Producent napisał na ten temat w lipcu 2018:

W ostatnich dniach ubiegłego roku autor foobar wypuścił także nową wersję WASAPI, która lepiej się sprawdza od poprzedniej z lipca 2017. Zapowiada się ze sterownikiem 6.0.9071 szczególnie atrakcyjne dla zainteresowanych, by optymalnie korzystać z wtyczki Spotify Integration. Na podobną funkcję dla Tidal jeszcze nie natrafiłem, chociaż rozważałem to już wiosna 2017.

Nowy sterownik producenta koprocesora i WASAPI twórcy foobar powinny również lepiej sprawdzać się dla zainteresowanych korzystaniem z unikalnego potencjału wtyczki MathAudio Room EQ, która jest bezpłatna, a w wersji VST dla zastosowań w studio nagrań trzeba już za nią zapłacić.

Podsumowanie

Sterownik 6.0.9071 i ten w OS są dobrą okazją dla wielu, ale dla wymagających znajdą się zawsze bardziej wyszukane rozwiązania.

PS

Wspomniałem w poprzednim wpisie, że testuję również procesor VIA i z Windows 20H2 zainstalowałem dla niego systemowy sterownik Microsoft 10.0.19041.264. To ten sam co dla DSP od Realtek i daje funkcję Room Coreection, lecz brakuje ustawień, które mają starsze wersje z logo VIA i były dostępne od czasów XP. Jedną z pożytecznych w nich funkcji była kwadrofoniczna konfiguracja sygnału do głośników, gdy w PC dostępne są tylko 3 gniazda mini jack.

W tym uniwersalnym sterowniku systemowym jest natomiast widoczna na ilustracji powyżej funkcja "Virtual Surround" - dla komputerów z ograniczeniem tylko dla odtwarzania stereo. Może być intersująca, gdy np do laptopa podłaczone są monitorki studyjne. Microsoft klarownie wyjaśnia:

Sprawdzenie funkcji w systemowym sterowniku 10.0.19041.264 z 9 maja 2020 dla ustawień z 4 kanałowym dźwiękiem przestrzennym wydawało się ciekawe w bezpośrednim nawiązanie do październikowych wpisów na temat TVP Kultura i H.266 z DVB-T2. Okienka 20H2 nie były jednak dostatecznie stabilne dla testu, bo pojawiało się zbyt dużo utrudnień - o których jest już we wcześniejszym wpisie. Praktyczniej było testować funkcje z Windows 19H2 i sterownikiem 10.0.18362.356 z 4 grudnia 2019.

Najbardziej interesujący do odtwarzania próbnych transmisji TVP Kultura wydawał się , WP Pilot. Logika podpowiadała, że nadawca skorzysta z tej platformy dla testów z AC-4, bo powinno to działać nawet dla posiadaczy współczesnych telewizorów, które mają przecież funkcje odtwarzania z Internetu. Dając stosowne hasło wyszukiwarce trafia się błyskawicznie na stronę z programem TVP kultura, ale na tym koniec. Nie pomoże nawet korzystanie z pomocy stosownej funkcji serwisu, bo ten kanał TVP jest w nim całkowicie niedostępny, co nieco zaskakuje i sprawia wrażenie, że kultura jest w Polsce towarem raczej luksusowym.

Okazja dla testu pojawiła się z udostępnionym strumieniem TVP Kultura2, którego parametry techniczne były jednak totalną zagadką. Wydawało się, że strumień TVP Kultura2 to swojego rodzaju "apka" dla nowego standardu, ale to jest jakaś inna koncepcja, gdzie jakość odtwarzania bardzo trudno jest określić na podstawie tego co jest transmitowane. Test systemowego sterownika Microsoft był przez to tylko z funkcją "Speaker Fill" dla sygnału stereo. Z systemowy Edge muzyka pozostała w 2 głośnikach, a w 4 pojawiła się przy poprzez odtwarzanie transmisji z pomocą PalleMoon / Light Alloy - i temat tej konfiguracji poruszony został już w maju 2020.

Brak dostępu do transmisji z AC‑4 ma oczywiście swoje uzasadnienia. Brakuje do tego kodeka, ale ten nie jest żadnym widmem, bo jest już w wybranych telewizorach - bez tego próbne transmisje przecież niewiele dają. Nie mając stoswnego kodeka można odtworzyć tylko standardowy sygnał stereofoniczny, który przeznaczony jest dla użytkowników starszego sprzętu. Daje to przy okazji sprawdzony już w praktyce przykład rozwiewający obawy, które pojawiły się pod wcześniejszymi wpisami w tym temacie.

Dwóch niezależnych komentatorów wygenerowało pod niniejszym wpisem dość pokrewny wątek, więc nie zaszkodzi go podsumować.

Pierwszy słusznie zwrócił uwagę, że: "Są tacy, którzy kupują dobry sprzęt audio, powiedzmy za kilkanaście tys. zł i po prostu delektują się odtwarzaną na nim muzyką."

Właśnie o to m. in. chodzi, by nadal mogli korzystać ze swoich głośników i wzmacniacza. Wysyp komentarzy pod poprzednimi wpisami spowodował jednak, że aktywne głośniki nieco zdominowały temat, ale ich oferta ze stosowną jakością nie jest powszechna, więc ten trop może być bardziej ciekawy dla planujących nowy zakup.

Natomiast drugi po dłuższej wymianie komentarzy zwraca uwagę: "wiele odtwarzaczy CD, z różnych półek cenowych, ma ten sam mechanizm napędu i odczytu płyty".

Wyjaśnienie tego to temat na kilka wpisów. Niemniej jest w tym także potwierdzenie, że warto zgrać nagrania z płyty na dysk.