Programy, których nie znacie cz. IV - Goat Tracker i krótka historia SIDa

W poprzednich częściach cyklu przedstawiłam wam kilka programów - trackerów - udających brzmienia typu chip. Większość z nich miała udawać SIDa - najlepszy układ dźwiękowy w komputerach 8 bitowych. Tak naprawdę były to jedynie namiastki tego co można osiągnąć na tym układzie.

Historia układu MOS Technology 6581/8580 SID (Sound Interface Device) zaczyna się w 1981 roku. Komputery stawały się coraz powszechniejsze, najpierw Atari 800 potem ZX Spectrum. Commodore zaprezentowało PETa. To jednak było za mało. Jack Tramiel prezes Commodore (z pochodzenia Polak) wcale nie miał ochoty tworzyć nowego komputera od podstaw. Nosił się z zamiarem wykupienia mało znaczącej na rynku firmy Apple. Niestety Steve Woźniak zażądał zbyt dużej kwoty. W związku z tym Tramiel postanowił stworzyć coś, czego wówczas jeszcze nie było. Komputer z dedykowanymi układami, graficznym VIC oraz muzycznym - SID, który zadziwi swoimi możliwościami. Trzeba przyznać, że mu się udało.

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=dH-ScL1GhPI] Jeden z najlepszych trackerów na układ Pokey z Atari - tak właśnie brzmi Pokey ;)

Zaprojektowania nowego układu podjął się Robert "Bob" Yannes późniejszy założyciel firmy Ensoniq produkującej syntezatory. Yannes szybko doszedł do wniosku, że do tej pory projektowaniem układów dźwiękowych na komputery osobiste zajmowali się ludzie, którzy w ogóle nie mieli pojęcia o muzyce. Zarówno AY‑3-8912 ze Spectrum jak i Pokey z Atari potrafiły generować dwa kiepsko brzmiące rodzaje fal - coś na kształt fali prostokątnej oraz... szum.

Jack Tramiel i Robert Yannes

Postanowił więc, że zbuduje układ, który będzie naprawdę przypominać prawdziwy syntezator opierający się na oscylatorach z programowalnym kształtem fali, obwiednią głośności, synchronizacją i filtrami z prawdziwego zdarzenia. Wtedy było to przełomowe rozwiązanie, które ostatecznie z różnych powodów było ograniczone w stosunku to tego co konstruktor chciał osiągnąć.

SID początkowo w wersji 6581 posiadał

• 3 niezależne oscylatory - 8 oktaw
• 4 programowalne kształty fal - sinusoida, piłokształtna, prostokątna i szum
• obwiednia ADSR
• możliwość synchronizacji kanałów dźwiękowych i użycia modulacji kołowej
• trzy rodzaje filtrów - górnoprzepustowy, pasmowoprzepustowy i dolnoprzepustowy z
• możliwością dynamicznej ich zmiany oraz z rezonansem
• dodatkowo fali prostokątnej można było zmieniać fazę - wypełnienie

Wersji SIDa było wiele, pewien błąd spowodował jednak, że udało się uzyskać coś na kształt dodatkowego - 4 digitalizowanego kanału. Jakość była co prawda słaba, ale umożliwiało to na uzyskanie ciekawych efektów. Po raz pierwszy użyto tego "buga" w grze Mission Impossible w 1984 roku. [youtube=http://www.youtube.com/watch?v=h5eC_BDSfiQ]

Odświeżona wersja SIDa oznaczona symbolem 8580 posiadała kilka usprawnień, które... psuły efekt digitalizacji - brzmiała ona inaczej. Poprawiono za to brzmienia filtrów i rezonansu. Dodatkowo można było łączyć fale uzyskując zupełnie nowe brzmienia.

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=BhUj4Mh0_qI] Porównanie brzmień "starego" i "nowego" SIDa

Przez wiele lat możliwości SIDa rosły dzięki zastosowaniu coraz bardziej zaawansowanych procedur generujących brzmienia. Stosowano coraz to wymyślniejsze efekty jak multiframe (efekt polegający na przyśpieszeniu odtwarzania programów wysyłanych do SIDa) czy hardstart (efekt polegający na wyczyszczeniu rejestrów przed wysłaniem kolejnej porcji danych, dzięki czemu uzyskano czysto brzmiące brzmienia).

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=jX0UgvgBuQc] Brzmienia z hardstarem

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=5SQzuyoc4yk] Utwór 2 x na ramkę

Technika multiframe pozwalała uzyskać nieosiągalne do tej pory brzmienia. Maksymalną możliwą do uzyskania na procesorze 6510 (zegar o częstotliwości1 MHz) to 16.

Muzycy scenowi, tworzący kiedyś na prawdziwych 8 bitowych maszynach czekali na program, który mógłby im umożliwić powrót do dawnych czasów, ale na nowych komputerach. I tak narodził się projekt GoatTracker autorstwa Lasse Öörni.

GoatTracker to multiplatformowy edytor muzyczny (tracker) umożliwiający tworzenie muzyki w 100% kompatybilnej z platformą C64. Opisywany przeze mnie wcześniej Deflemask co prawda też umożliwia eksport do C64, ale niestety wykorzystanie go potem jest co najmniej problematyczne z uwagi na wielkość pliku wynikowego.

GoatTracker współpracuje z biblioteką ReSID będącą jedną z najlepszych procedur do emulacji układu SID. W tej chwili najnowsza wersja to ReSID FP emulująca SIDa prawie w 100% (co tak naprawdę jeszcze nikomu się nie udało). Sprawa jest o tyle zabawna, że przeniesiono na PCty wiele znanych syntezatorów typu MiniMoog, Korg MS‑20, czy Roland SH‑101 a prosty wydawałoby się układ z 8 bitowego komputera ciągle nie jest emulowany idealnie.

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=nyUuokt5-vc] QuadraSID, projekt syntezatora VST autorstwa ReFX mający udawać 4 układy SID. Tu z brzmieniami stworzonymi przez Torbena Hansena (Metal), muzyka tworzącego na SIDzie w czasach C64. QuadraSIDowi jednak daleko do prawdziwego brzmienia SIDa.

GoatTracker wygląda troszkę archaicznie. Wszystko przez biblioteki SDL, które umożliwiły przeportowanie go na Windows, OSX, Linuxa i Amiga OS. Jest to jednak pełnoprawny edytor muzyczny, posiadający wszystkie funkcjonalności dostępne na prawdziwym C64. Wiele produkcji scenowych, szczególnie tych na dwa układy SID zostały stworzone właśnie na GoatTrackerze. Umożliwia on także tworzenie utworów na kilka ramek.

Program posiada własny player w 100% kompatybilny z C64 i potrafi wygenerować zarówno plik prg do użycia pod emulatorem jaki i psid dla popularnych odtwarzaczy SIDów. Taki plik można odsłuchać np pod VLC, choć ja polecam XMplayer z wtyczką ReSID FP

Aby wam dać jeszcze większą możliwość porównania brzmień SIDa i Pokeya tutaj odpowiednik GoatTrackera na PC

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=vpR200g3hZs] RasterTracker w wersji stereo

A tutaj macie zbiór utworów na dwa układy SID - https://soundcloud.com/2sid-inside - wszystkie nowsze są zrobione na GoatTrackerze stereo.

Szczególnie polecam ten - Midnight Cruise (Conrad - 2008)

Prosty tutorial korzystania z programu. [youtube=http://www.youtube.com/watch?v=dZyBP7bTKzc]

Korzystanie z GoatTrackera wymaga jednak trochę znajomości układu SID oraz jego możliwości i pewnych ograniczeń. Warto jednak wiedzieć, że są takie programy.

Program dla Windows możecie pobrać stąd tutaj wersja stereo.

GoatTracker znajduje się domyślnie w repozytoriach Ubuntu i można go pobrać w Centrum Oprogramowania. Niestety nie ma wersji stereo, ale działa ta z Windowsa pod domyślnymi ustawieniami Wine.

Jeśli kogoś zainteresował temat muzyki chip z SIDa - tutaj znajdziecie skonfigurowany już XMPlay z paroma fajnymi utworami (w tym też tym na 16 ramek - Impulse by Taki/NaturalBeat). Wystarczy rozpakować. Nie przejmujcie się błędem ;) XMPlay też świetnie działa pod Wine. Więcej muzyki z SIDa znajdziecie na stronie HVSC

ps. Na małe Atari na Pokeya powstał softwareowy emulator SIDa, stworzył go polski scenowiec Święty w 2004 roku. Brzmi on tak. [youtube=http://www.youtube.com/watch?v=jOfD7rZ6GbI] Pokey udający SIDa

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=bYQ9zUWVG4o] A tutaj oryginał, od razu słychać różnicę, prawda?